Նոր քաղաքը դեռ անծանօթ էր իրեն։ Ամիսներու անգործութենէն վերջ, այստեղ տեղափոխուիլը եւ նոր գործ սկսիլը՝ միաժամանակ ուրախութիւն էր ու անհանգստութիւն։ Անկարգ փողոցներ, անծանօթ դիմագիծեր, անսովոր աւանդութիւններ… ամէն ինչ նոր էր։ Դժուար կը համակերպուէր այս քաղաքի աղմկոտ առօրեային։

Այդ օրերուն, երբ դեռ իր տեղը չէր գտած, փոստատան մէջ ընդունուիլը անսպասելի ուրախութիւն մըն էր՝ խառնուած վախի ու կասկածի։ Ոչ փորձառութիւն ունէր, ոչ ալ մասնագիտական հիմք, բայց յանձնառու էր սորվելու, մտնելու այս նոր աշխարհի խորքը։

Առաջին օրը սորվեցաւ նամակներու, փաթեթներու ու պարկերու դասաւորման ձեւերը։ Շրջանը, ուր պիտի ծառայէր, իրեն ծանօթ չէր։ Բայց վճռած էր զայն ճանչնալ։

Գծագրութեան տետրակ մը առաւ ու քարտէզ մը պատրաստեց: Թաղերը բաժնեց, շէնքերու դիմաց անուններ գրեց, երթուղիները համաչափ դասաւորեց, շրջանին մուտքի ու ելքի ուղիներ գծեց։ Քարտէզ մըն էր՝ բայց նաեւ ներքին կարգ ու ձեւաւորման փորձ, դիմացը բացուող անվստահութեան դէմ։

Օր մը, երբ դեռ փորձաշրջանի մէջ էր, մօտաւորապէս օրուան աւարտին, ծեր մամիկ մը իջաւ բնակարանէն։ Աչքերը մոլոր, ձայնը հանդարտ, տեսնելով պայուսակը ուսին ըսաւ.

– Ողջո՛յն, տղաս… Ժոզէֆէս նամակ ունի՞ս։

Շփոթեցաւ, նամակներու կապոցները թղթատեց։ Բայց ի՞նչ փնտռել, երբ տակաւին անունը չէր գիտեր։ Անծանօթ էր։

– Չեմ գիտեր… ներեցէ՛ք… ես նոր եմ հոս։

Մամիկը թեթեւ ժպտեցաւ ու հեռացաւ։ Քալուածքին մէջ մեղմ հաւանութիւն մը կար:

Անցան ամիսներ։ Երիտասարդ փոստատարը արդէն ճանչցած էր շրջանը։ Ամէն հասցէ՝ դէմք մըն էր, ամէն շէնք՝ ապրումի քարտէզ։ Իսկ այդ մամիկը, դարձաւ ամէնէն յաճախ դիմողը, սպասողը։

Ամէն շաբաթ՝ նոյն խօսքը.- Ժոզէֆէս նամակ ունի՞ս…

Շուտով, ինք սկսաւ մօտենալ մամիկին։ Լսած էր՝ ամուսինը շատոնց մահացած էր։ Միակ որդին՝ Ժոզէֆը, արտասահման ուսանող։ Սկիզբը տղան յաճախ կը գրէր մանրամասն նամակներ, նկարներ։ Բայց վերջերս՝ լռութիւն։ Ո՛չ նամակ, ո՛չ զանգ։

Մամիկը աւելի լռակեաց դարձաւ։ Քալուածքը ծանրացաւ։ Շնչառութիւնը՝ դժուարացաւ։

Փոստատարը սկսաւ զգալ մայր մը, որուն մէջ լոյսը կը մարէր։ Ու օր մը, ինչ-որ ներքին անսպասելի մղումով, որոշեց գրել նամակ մը։ Ինք՝ իբրեւ որդին։

Նստաւ։ Գրեց ուշադիր, բառերը ընտրեց հաւասարակշռութեամբ։ Չուզեց սուտի մէջ մոլորիլ, բայց չուզեց ալ լռութեան ցուրտը ձգել այդ մամիկը։ Նամակը կարճ էր, ջերմ, կը խօսէր հեռու կեանքէ մը, կը յիշեցնէր կարօտ, կը խոստանար արագ հանդիպում։

Բայց օրերը կ’անցնէին, ու ինք չէր համարձակեր տանիլ նամակը։ Ո՛չ որպէս փոստատար, ո՛չ որպէս մարդ։ Կարծես ճշմարտութեան ու խաբէութեան սահմանը բարակ թել մըն էր միայն, որուն վրայ չուզեց խաղալ։

Վերջապէս, օր մը գործէն արձակուրդ առաւ։ Նամակը գրպանին մէջ, ուղղուեցաւ մամիկին տունը:

Ճանապարհին քայլերուն հետ՝ հին պատկերներ սկսան բացուիլ։ Տարիներ առաջ, երբ դեռ ուրիշ քաղաք մը կը բնակէր, գիշերապահ էր։ Մայրը՝ հիւանդ, բայց միշտ կը ժպտէր իրեն՝ փորձելով ծածկել ցաւը: Գիշեր մը, երբ հերթապահութեան մէջ էր, զանգ մը եկաւ՝ շտապ, խուճապով. -Մօրդ վիճակը վատ է… եթէ կրնաս…

Ան շուտ մը հեռացաւ աշխատանքի տեղէն, բայց փողոցները խճողուած էին, երթուղին երկարեցաւ։ Երբ հասաւ տուն՝ լոյսերը մարած էին։

Ուշացած էր։ Քանի մը վայրկեան… միայն քանի մը վայրկեան: Ու այդ ուշացած ըլլալու զգացումը, այդ մեղքի ծանրութիւնը, մնաց իր մէջ՝ անքուն խղճի պէս։

Մայրը այլեւս չկար, բայց անոր սպասող հայեացքը մնաց իր երեւակայութեան մէջ։

Ու հիմա՝ այս մամիկին դռան առջեւ կանգնած, կը զգար նոյն հայեացքը։ Նոյն սպասումը։ Նոյն մինակութիւնը։ Ու հաւանաբար առաջին անգամ ըմբռնեց, որ մարդ երբեմն ուրիշին օգնելով՝ կը փորձէ փրկել նաեւ ինքն իրեն։

Կը կարծէր թէ այս անգամ ինք կու գար ճիշդ ժամանակին։ Դուռը կիսաբաց էր։ Ներսը՝ ցած լոյսեր, մարած մթնոլորտ։ Լռութիւն։ Հիւանդ լռութիւն։ Վայրկեան մը քարացաւ, ապա քալեց հանդարտ։ Ձեռքը

կը դողար։ Աչքերը գետին։

Սեղանին վրայ՝ ծաղկամանին քով նամակը ձգեց պարզ շարժումով։ Նամակ մը, որ գրուած էր ոչ որպէս պաշտօնական առաքում, այլ իբրեւ ներքին արձագանգ։

Եթէ մէկը կարդար այդ նամակը, վերջին տողին մէջ պիտի գտնէր ափսոսանքի բեկող շունչ մը. «Մա՛մ, ես քեզ շատ կը սիրեմ։ Սիրտս միշտ քովդ է…»։

Սարգիս Քէլ Խաչերեան
Գանձասար