Ռուս-ատրպէճանական յարաբերութիւնների սրումը, յատկապէս՝ միգրանտների զանգուածային արտաքսման, ռուս լրագրողների ձերբակալման եւ ռուսական ալիքների արգելափակման ֆոնին, ազդանշան է այն բանի, որ Մոսկուայի եւ Պաքուի միջեւ անվստահութիւնն արդէն հասել է բախման շեմին։ Սա պատմական փուլ է՝ Ատրպէյճանը դադարել է վախենալ Ռուսաստանից, իսկ Ռուսաստանը սկսել է կասկածել Ատրպէյճանի լոյալութեանը։

Ի՞նչ է կատարւում իրականում։

1. Ռուսաստանը զայրացած է, որ Ալիեւը վերջնականապէս փակում է իր վրայ դուռը։Արցախից ռուս խաղաղապահների դուրսբերումն առանց համաձայնեցման, ռուս լրագրողների ձերբակալումը՝ «լրտեսութեան» կամ չարաշահումների յօդուածներով, ցոյց է տալիս, որ Ատրպէյճանն այլեւս Ռուսաստանը չի դիտում որպէս իր հովանաւոր։

2. Միգրանտների դէմ ռեպրեսիաները՝ յստակ քաղաքական մեսիջ։ Ռուսաստանն օգտագործում է իր ամէնազօր մեթոդը՝ տնտեսական պատժամիջոցը միգրանտների միջոցով։ Սա նոյն մարտավարութիւնն է, ինչ կիրառուել է Տաճիկիստանի, Իւզպէքիստանի եւ Վրաստանի դէմ։ ՌԴ համար սա ստորացումի վրէժի ձեւ է։

3. Ռազմավարական ճեղքում՝ Մոսկուան կորցնում է Կովկասը։ Հայաստանը քայլ առ քայլ փակում է դռները ռուսական զինուժի առաջ, իսկ Ատրպէյճանը հրապարակային նուաստացնում է ռուսական մամուլին ու պետականութեանն ուղղուած ներկայացուցիչներին։

Ի՞նչ կարելի է սպասել առաջիկայում։

1.Տնտեսական ճնշումներ Ատրպէյճանի վրայ՝ վիզաների, տրանսպորտի եւ առեւտրի սահմանափակում։

2.Պաքուի վրայ վերահսկուող կամ ուղղորդուած հիպրիտային ճնշումներ՝ Լեզգիների, թալիշների, միւս փոքրամասնութիւնների աքթիւացմամբ։

3.Ռուսական բազաներին նոր աշխարհաքաղաքական դեր տալու փորձ՝ Սիւնիքի կամ Վայոց ձորի ուղղութեամբ աքթիւացում։

4.Թուրքական գործօնի սրում՝ Մոսկուան կը փորձի հակաքայլ անել թուրք-ատրպէյճանական դաշինքին։

Ի՞նչ կարող է շահել Հայաստանը այս իրավիճակից:

Հայաստանն այս պահին բացառիկ հնարաւորութիւն ունի, բայց պէտք է գործի ոչ թէ որպէս զոհ, այլ՝ որպէս հաշուենկատ սուբյեկտ։

1. Գեոփոլիթիկ կշիռի աճ

Երբ ՌԴ-ն կռւում է Պաքուի հետ, Երեւանը դառնում է այլընտրանք։ Եթէ Հայաստանը խելացի քայլ անի՝ չշտապելով ամբողջապէս վերացնել ռուսական ներկայութիւնը, կարող է ուժեղ դիրք ձեռք բերել բանակցային սեղաններին։

2. Միջանցքային ճնշումների մեղմացում

Ռուս-ատրպէճանական սրումը կարող է տապալել Սիւնիքի միջանցքային ճնշումը։ Եթէ Մոսկուան էլ չհովանաւորի այդ փլանը՝ այն կը մնայ միայն թուրք-ատրպէճանական ագրեսիւ տեսլական։

3. Արեւմտեան շահերը բալանսի բերելու հնարաւորութիւն

Արեւմուտքը, տեսնելով, որ Հայաստանը այլեւս Ռուսաստանի ստրուկը չէ, բայց նաեւ սառը գլխով է գործում՝ առանց խուճապային քայլերի, կարող է աջակցել Հայաստանին՝ որպէս կայունութեան կէտ։

4. Տեղեկատուական պատուհան՝ հակաատրպէճանական քարոզչութեան համար։

ՌԴ-ում սկսուող հակաատրպէճանական ալիքը՝ միգրանտներից մինչեւ պետական մակարդակ, կարելի է տեղեկատուական հզօր ալիքով օգտագործել՝ ներկայացնելով Ալիեւի ռեժիմը որպէս անկայուն ու վտանգաւոր նաեւ Ռուսաստանի համար Եզրակացութիւն

Ռուս-ատրպէճանական քոնֆլիքթը Հայաստանի համար վտանգ ու շանս է միաժամանակ։ Հիմա դիւանագիտութեան, քարոզչութեան, տնտեսական ճկունութեան եւ անվտանգային վերագնահատման պահն է։ Հիմա կամ Հայաստանը մուտք կը գործի որպէս խաղացող՝ կամ կը դառնայ խաղասեղանի զոհ։

Ճիշտ հաշուարկը՝ սա է ազգային շահը։

Իսկ ինչպիսի ազդեցութիւն կ՛ունենայ այս ամէնը Վրաստանի համա՞ր:

Վրաստանը, որպէս չէզոք դիրք բռնած երկիր, կարող է մաքսիմալ շահել ռուս-ատրպէճանական հակասութեան սրման ֆոնին։ Այս հակամարտութիւնը հնարաւորութիւն է տալիս Թբիլիսիին ուժեղացնել իր դիրքը որպէս տարածաշրջանային հաբ եւ փոխարինել թէ՛ Ատրպէյճանին, թէ՛ Հայաստանին որոշ ուղղութիւններում։

1. Տրանսպորտային եւ էներգետիկ ուղիների կենտրոնացումը Վրաստանի ձեռքում։

Եթէ Ատրպէյճան-ՌԴ առեւտրային յարաբերութիւնները սահմանափակուեն, շատ ապրանքների մատակարարումը, շինանիւթը, կազի որոշ հոսքեր կարող են տեղափոխուել Վրաստանի տարածքով դէպի երրորդ երկրներ։

Այսինքն՝ Վրաստանը կարող է դառնալ նոր տարանցիկ հանգոյց՝ փոխարինելով Ատրպէյճանին։

2. Միգրանտների արտահոսքի վերահսկում՝ Վրաստանի միջոցով

ՌԴ-ից արտաքսուող ատրպէճանցի միգրանտները, մեծ հաւանականութեամբ, կ՛անցնեն Վրաստանի տարածքով։ Դա կը բերի միգրացիոն լոգիստիկայի, պանէային գործարքների աճի։ Պանքերը ու պիզնէսը Վրաստանում դրանից կը շահեն։

3. Ռուսական ներդրումների վերայղում

ՌԴ-ն, զայրացած Պաքուի վարքից, կարող է իր մնացեալ ներդրումային նախագծերը Կովկասում ուղղել դէպի Վրաստան։ Աշխարհաքաղաքական հաշուարկով՝ Վրաստանն այսօր աւելի կանխատեսելի է, քան Պաքուն։ Թբիլիսին կարող է դառնալ ռուսական քափիթալի՝ «արտաքին վստահելի վայրը»։

4. Արեւմտեան ուշադրութեան աճ

Արեւմուտքը, տեսնելով Ատրպէյճան-Ռուսաստան սրումը, կտ փնտռի նոր կայուն գործընկեր Կովկասում։ Հայաստանը դեռ անկայուն ու վտանգուած է, իսկ Վրաստանը ներկայանում է որպէս կայուն՝ թէ՛ քաղաքական, թէ՛ լոգիստիկ առումով։ Սա նրա՝ ԵՄ-ի ու ՆԱՏՕ-ի հետ յարաբերութիւններն ամրապնդելու եզակի պահն է։

5. Իմիջային յաղթանակ՝ որպէս “խելամիտ միջին գործընկեր”

Վրաստանը ներկայանում է որպէս երկիր, որը ոչ թէ գնում է բաց հակամարտութեան ՌԴ-ի հետ (ինչպէս Հայաստանը) եւ ոչ էլ խայտառակ յարձակման ռուսական մամուլի ու անձանց վրայ (ինչպէս Ատրպէյճանը), այլ խաղում է սառնարիւն ու ստանում զսպուածութեան արդիւնքը։ Եթէ ռուս-ատրպէճանական բախումն ուժեղանայ՝ Վրաստանը կարող է դառնալ նոր լարուածութեան կէտ, յատկապէս, եթէ այնտեղ աքթիւանան ատրպէճանական գործակալական կամ կրօնական օջախներ։

Թուրքիան կարող է ստիպել Վրաստանին ընտրել կողմ՝ Ատրպէյճան թէ Ռուսաստան, ինչը Թբիլիսիին կը դնի դժուար երկընտրանքի առաջ։

ՌԴ կարող է յիշեցնել 2008-ի պատերազմը եւ փորձել ճնշման այլ մեթոդներ կիրառել՝ Աբխազիա, Օսիա ուղղութեամբ։

Վրաստանը՝ որպէս չէզոք դիտորդ, ունի հնարաւորութիւն դառնալ Կովկասի նոր «տարանցիկ առաջնորդը»։ Բայց նա պէտք է խելամտօրէն հաւասարակշռի Ռուսաստանի, Արեւմուտքի եւ Թուրքիայի ճնշումները՝ մնալով ոչ թէ փասիւ դիտորդ, այլ խորամանկ խաղացող։

Հրայր Քամէնտաթեան