ԵԱՀԿ գլխաւոր քարտուղար Ֆիրուտին Սինիրլիօղլուն Ապրիլի 25-ին այցելել է Պաքու: Նրան ընդունել է Ատրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը: Սինիրլիօղլուն, սակայն, հիմնական բանակցութիւնները վարել է արտաքին գործերի նախարար Պայրամովի հետ: Յամենայն դէպս, ատրպէճանական կողմի տարածած պաշտօնական տեղեկատուութիւնից այդպէս է հասկացւում: Պայրամովը, իհարկէ, հանդէս է եկել որպէս Ալիեւի խօսնակ:

ԵԱՀԿ գլխաւոր քարտուղարի հետ համատեղ ասուլիսին Ատրպէյճանի արտաքին գործերի նախարարը Պայրամովն առաջին անգամ խոստովանել է, որ ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի լուծարման Պաքուի ջանքերը որեւէ շօշափելի արդիւնք չեն տուել: Նա խօսել է այդ հարցով ԵԱՀԿ-ում կոնսենսուս ձեւաւորելու անհրաժեշտութեան մասին, ինչից պարզ հետեւում է, որ նախընթաց շրջանում Ալիեւը փորձել է, ինչպէս ասում են, հող նախապատրաստել, բայց միասնական ընկալման չի հասել:

Սա շատ կարեւոր արձանագրում է: Այդուհետեւ Պաքուն չի կարող Հայաստանին մեղադրել Մինսքի խմբի լուծարման իր «օրինական պահանջին» չմիանալու մէջ: Աւելին՝ ադեկվատ լինելու դէպքում Ալիեւն իր լեքսիկոնից պէտք է բացառի Մինսքի խմբի լուծարման «օրինական պահանջ» ձեւակերպումը, քանի որ արդէն հրապարակայնացրել է, որ ԵԱՀԿ-ում կոնսենսուսի հասնելու գերխնդիր ունի:

Պայրամովի երկրորդ դիտարժան յայտարարութիւնը բխում է առաջինից՝ որպէս կոնսեսուսի հասնելու «հիմնաւորում»: Նա ասել է, որ Ատրպէյճանը վերականգնել է ինքնիշխանութիւնը եւ տարածքային ամբողջականութիւնը, ուստի Մինսքի խմբի հետագայ գոյութիւնն անիմաստ է:

Ատրպէյճանի արտաքին գործերի նախարարը պարզապէս «յիմարութիւն» է թոյլ տուել: Մինսքի խումբը չի ձեւաւորուել, որպէսզի Ատրպէյճանի ինքնիշխանութիւնը եւ տարածքային ամբողջականութիւնը վերականգնի, նման մանտաթ նա չունի: Մինսքի խմբի կոնսենսուսով հաստատուած մանտաթը մէկն է՝ հրաւիրել Մինսքի խորհրդաժողով եւ ԼՂ ընտրուած ներկայացուցիչների շահագրգիռ մասնակցութեամբ որոշել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը:

Այդ մանտաթի իրավական հիմք են ճանաչուել ԵԱՀԽ Հելսինքեան եզրափակիչ աքթի երեք սկզբունքները՝ ուժի կամ ուժի սպառնալիքի կիրառման բացառում, պետութեան տարածքային ամբողջականութեան ճանաչում, ինքնորոշման իրաւունքի յարգում:

Կարելի է փաստարկների եւ հիմնաւորումների ամբողջական թղթապանակ կազմել, թէ Ատրպէյճանը երբ, որտեղ, ինչպէս է խախտել առաջին եւ երրորդ սկզբունքները, բայց գործնական հակազդեցութեան առումով, երեւի, առաջին եւ վճռական քայլը պէտք է անի Արցախի քաղաքական վերնախաւը: Այս փուլում նա է օժտուած Լեռնային Ղարաբաղի ընտրուած ներկայացուցչի մանտաթով:

Արցախի քաղաքական էլիտան պէտք է յստակ կողմնորոշուի, թէ ո՞ւմ է վերապահում Լեռնային Ղարաբաղի ընտրուած ներկայացուցչի՝ ԵԱՀԽ/ԵԱՀԿ-ի կողմից կոնսենսուսով, այդ թւում՝ Ատրպէյճանի համաձայնութեամբ, տրուած մանտաթը՝ նախագահ Սամուէլ Շահրամանեանի՞ն, Ազգային ժողովի՞ն, թէ, ասենք, բռնատեղահանուած բնակչութեան իրաւունքների պաշտպանութեան խորհրդի՞ն:

Քանի որ ԵԱՀԽ/ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի կազմաւորման շրջանում Լեռնային Ղարաբաղի իշխանութեան բարձրագոյն մարմին հանդիսացել է առաջին գումարման Գերագոյն խորհուրդը, ուստի ԼՂ ընտրուած ներկայացուցիչ է ճանաչուել այդ մարմինը ներկայացնողը: Արխիւներում դժուար չէ գտնել Մինսքի խորհրդաժողովի նախագահ Մարիօ Ռաֆայէլլիի պաշտօնական նամակը, որ յղուել է ԼՂՀ ԳԽ նախագահի պաշտօնակատար Գէորգի Պետրոսեանին: Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն հաստատ ունի Ռաֆայէլլի-Պետրոսեան բանակցութիւնների սղագրութիւնները, որովհետեւ Մոսկուայում հանդիպումն ինքն է կազմակերպել:

Ըստ այդմ՝ մանաւանդ որ Սամուէլ Շահրամանեանն օժտուած չէ առաջնային մանտաթով, Պայրամովի «յիմարութիւնից» պէտք է օգտուի Արցախի Ազգային ժողովը, որի պատգամաւորները շարունակում են մնալ Լեռնային Ղարաբաղի ընտրոած ներկայացուցիչնւեր եւ դիմի ԵԱՀԿ գլխաւոր քարտուղարին՝ խնդիր դնելով, որ Մինսքի խումբը կարող է լուծարուել միայն մի դէպքում, երբ ԼՂ ընտրուած ներկայացուցիչների շահագրգիռ մասնակցութեամբ կը գումարուի Մինսքի խորհրդաժողով եւ կ՛որոշուի ԼՂ իրաւական կարգավիճակը:

Եթէ Ստեփանակերտը քաղաքականութեամբ զբաղուելու կամք ունի, ապա միակ ասպարէզն այս փուլում ԵԱՀԿ-ում իր օրինական ներկայութեան վերականգնման մրցահարթակն է:

Վահրամ Աթանէսեան
1in.am
27 Ապրիլ 2025